Odczyn ma bardzo duży wpływ nie tylko na dostępność składników pokarmowych w glebie, ale także na inne parametry decydujące o jakości i produktywności stanowiska.
Najkorzystniejsze pH dla rozwoju roślin
Z rolniczego punktu widzenia najkorzystniejsze pH gleby mieści się w zakresie 6,1 – 7,2. W takich glebach warunki dla rozwoju i aktywności pożytecznych mikroorganizmów glebowych są najkorzystniejsze. W glebie znajduje się również odpowiednia ilość kationów wapnia (Ca2+) dla utrzymania i odbudowy struktury gruzełkowej. Jedynym mankamentem przy pH >6,8 może być za duża ilość kationów wapnia (Ca2+), które mogą wpływać na uwstecznienie fosforu (P) poprzez tworzenie z nimi trudnorozpuszczalnych soli wapniowych.
Co jeśli pH gleby jest zbyt niskie lub zbyt wysokie?
W glebach kwaśnych i bardzo kwaśnych (>6) dość mocno ograniczony jest rozwój bakterii nitryfikacyjnych, symbiotycznych, bakterii asymilujących azot z powietrza, a także innych grup mikroorganizmów biorących udział w mineralizacji i humifikacji materii organicznej. Występują duże straty składników pokarmowych, np. wapnia (Ca) i magnezu (Mg) na skutek wymywania w głąb profilu glebowego. Dostępność fosforu (P), molibdenu (Mo) czy boru (B) zostaje także mocno ograniczona, ponieważ w takich warunkach te pierwiastki przechodzą w formy trudno przyswajalne przez rośliny. Kwaśny odczyn sprzyja uwalnianiu glinu aktywnego, który nawet w niewielkich stężeniach jest bardzo toksyczny dla systemu korzeniowego roślin. Tym samym powoduje zaburzenia w pobieraniu składników pokarmowych. Wzrasta aktywność innych szkodliwych dla roślin metali ciężkich tj: Mn, Fe, Zn, Cu, Cd, Pb. Dodatkowo na skutek powstawania soli kwasów próchnicznych z glinem i żelazem oraz rozpuszczalności i wymywania w głąb profilu glebowego kwasów fulwowych zmniejsza się ilość materii organicznej w glebie. W takich glebach struktura gruzełkowata jest trudna do utrzymania - agregaty glebowe ze względu na małą ilość kationów wapnia, braku lepiszczy i części próchnicznych są mało stabilne i szybko się rozpadają.
Również w glebach zasadowych (>7) aktywność mikrobiologiczna jest ograniczona. Spada przyswajalność mikroelementów (oprócz molibdenu) przez rośliny. Wapń (Ca) jest antagonistą dla potasu (K) i magnezu (Mg), więc pomimo wysokich zasobności gleby w te składniki, nie są one pobierane przez rośliny. Zmniejsza się także dostępność fosforu (P), który zostaje zablokowany przez kationy wapnia. Ze względu na duże wysycenie kompleksu sorpcyjnego wapniem zwiększają się straty kationów ruchliwych w glebie (K+, Mg2+), które zostają wypłukiwane w głąb gleby lub tracone bezpowrotnie.
